243: ตอนที่ 6: ส่วนของเจ้าของ

ส่วนของเจ้าของ หรือส่วนทุน เป็นเสมือนส่วนที่เหลือเป็นของผู้ถือหุ้นจริงๆ เพราะคือสินทรัพย์ของบริษัททั้งหมดที่หักด้วยหนี้ของบริษัทแล้ว ข้างในส่วนของเจ้าของมี item หลักๆ ที่เราควรทำความรู้จักไว้ดังนี้

ทุนเรือนหุ้น เป็นรายการพื้นฐานที่สุด ที่ส่วนทุนของทุกบริษัทจะต้องมี ซึ่งมีค่าเท่ากับจำนวนหุ้นที่ชำระแล้วทั้งหมด คูณกับราคาพาร์ของหุ้นสามัญนั่นเอง นักลงทุนไม่ควรให้ความสำคัญกับราคาพาร์ เพราะราคาพาร์เป็นเรื่องที่บริษัทจะตั้งเป็นเท่าไรก็ได้ตอนจัดตั้งบริษัท และส่วนใหญ่บริษัทก็มักจะอยู่มานานมากจนมีกำไรสะสมมากมาย จึงไม่ใช่เรื่องแปลกแต่อย่างใดถ้าหากราคาพาร์ของบริษัทจะต่างจากราคาหุ้นในตลาดอย่างมากมายมหาศาล

ส่วนเกินมูลค่าหุ้น เกิดจากการที่บริษัทขายหุ้นเพิ่มทุนได้มากกว่าราคาพาร์ ส่วนต่างที่เกิดขึ้นจะบันทึกไว้เป็น ส่วนเกินมูลค่าหุ้น ซึ่งเป็นเรื่องปกติ เพราะบมจ.ส่วนใหญ่ขายหุ้นเพิ่มทุนได้สูงกว่าพาร์อยู่แล้ว แต่ในทางตรงกันข้าม ถ้าบริษัทเคยประสบปัญหาหนักจนถึงขนาดต้องยอมขายหุ้นต่ำกว่าพาร์ ส่วนเกินมูลค่าหุ้นในงบดุลก็จะเป็นเลขติดลบ

กำไรสะสม ทุกงวดที่บริษัททำธุรกิจแล้วมีกำไรสุทธิเกิดขึ้น ถ้าหากไม่ได้จ่ายปันผลออกไป ก็จะเกิดเป็นกำไรสะสม ซึ่งจะเก็บไว้ในส่วนของเจ้าของในงบดุลนี้นี่เอง ตามกฎหมาย บมจ.จะต้องมีกำไรสะสมเป็นบวกเท่านั้น จึงจะสามารถมีมติกรรมการให้จ่ายเงินปันผลให้กับผู้ถือหุ้นได้

หุ้นที่บริษัทซื้อคืน (Treasury Stock) บมจ.สามารถนำสภาพคล่องส่วนเกินของบริษัทมาซื้อหุ้นคืนจากผู้ถือหุ้น แล้วพักไว้เป็น Treasury Stock ได้ เป็นการบริหารสภาพคล่องส่วนเกินอย่างหนึ่ง ซึ่งโดยมากแล้ว เมื่อบริษัทเห็นว่าราคาหุ้นในตลาดต่ำกว่าความเป็นจริงมากเกินไปก็จะซื้อหุ้นคืน รอให้ราคาหุ้นในตลาดปรับตัวดีขึ้น ค่อยขายออกมา เป็นการพยุงหุ้นในช่วงที่ตลาด panic และยังทำได้บริษัทมีโอกาสได้กำไรจากธุรกรรมนี้ด้วย กฎหมายบ้านเรามีข้อกำหนดว่าบริษัทต้องขายหุ้นที่ซื้อคืนออกมาใหม่ภายในห้าปี หรือมิฉะนั้นก็ต้องไปจดทะเบียนลดทุน เพื่อให้ทุนที่เคยซื้อคืนมาเหล่านี้หายไปเลย ซึ่งจะมีผลทำให้ราคาหุ้นในตลาดปรับตัวขึ้นได้ เพราะกำไรเท่าเดิม แต่ตัวหารลดลง

ส่วนต่างที่เกิดจากการปรับมูลค่าสินทรัพย์ มาตรฐานบัญชีใหม่ยอมให้บริษัทตีมูลค่าสินทรัพย์ในงบดุลใหม่ให้ตรงกับราคาตลาดในปัจจุุบันได้มากขึ้น เวลาที่บริษัทตีมูลค่าใหม่แล้วสูงกว่ามูลค่าบัญชีเดิม ส่วนต่างที่เกิดขึ้นจะนำมาพักไว้ในส่วนของเจ้าของตรงนี้ เพื่อให้งบดุลยังสมดุลตามสมการ สินทรัพย์ = หนี้สิน + ทุน (ถ้าสินทรัพย์เพิ่มขึ้น อีกข้างของสมการก็ต้องมีอะไรสักอย่างเพิ่มขึ้น ไม่งั้นสมการก็ไม่สมดุล เลยต้องเกิดรายการนี้ขึ้น) ดังนั้นวิธีหนึ่งที่เราจะตรวจว่าบริษัทมีการตีมูลค่าสินทรัพย์ใหม่ให้สูงขึ้นบ้างรึเปล่า ก็มาดูตรงนี้ได้ว่ามีรายการประเภทนี้อยู่หรือไม่

ทุกครั้งที่มีการจ่ายปันผล ส่วนของเจ้าของจะลดลง (เงินสดก็ลดลงด้วย) ซึ่งสิ่งที่จะหายไปก็คือกำไรสะสมนั่นเอง เพราะถือว่าบริษัทจ่ายเงินปันผลจากกำไรสะสม สมัยนี้มีบมจ.จำนวนมากนิยมจ่ายปันผลด้วยหุ้น แทนที่จะจ่ายเป็นเงินสดแทน เกี่ยวกับเรื่องนี้ มีความเห็นแตกต่างหลากหลายว่าจริงๆ แล้วประโยชน์ของการจ่ายปันผลเป็นหุ้น แทนที่จะจ่ายเป็นเงินสดนั้นคืออะไร

โดยส่วนตัว ผมให้ความเห็นว่า การจ่ายเงินปันผลเป็นหุ้นนั้นก็คือการ “ไม่จ่ายเงินปันผล” นั่นเอง เพียงแต่หากบริษัทเลือกไม่จ่ายเงินปันผลตรงๆ ตลาดอาจจะตกใจและส่งผลกระทบต่อราคาในกระดานอย่างมีนัยสำคัญได้ การจ่ายปันผลเป็นหุ้นแทนจึงช่วยทำให้ดู soft ลงทั้งที่ผลของมันเหมือนกัน อย่างไรก็ตาม การที่บริษัทไม่จ่ายเงินปันผลนั้น อาจไม่ใช่เพราะบริษัทกำลังมีปัญหาการเงินเสมอ บริษัทที่มีโอกาสในการขยายธุรกิจมาก อาจมองว่า แทนที่จะจ่ายปันผลออกไปแล้วไปกู้เงินมาขยายธุรกิจ ซึ่งทำให้ D/E สูงขึ้น บริษัทน่าจะเก็บเงินปันผลไว้ลงทุนต่อโดยตรงจะดีกว่า จึงตัดสินใจไม่จ่ายเงินปันผล ซึ่งเป็นเรื่องดี เพราะบริษัทจะนำเงินส่วนนี้ไปหาผลตอบแทน ทำให้กำไรสูงขึ้นอีกในอนาคต

บางคนแย้งว่า ข้อดีของการจ่ายปันผลเป็นหุ้น คือ ทำให้ฐานทุนแข็งแรงขึ้น แต่ผมมองว่า ไม่ใช่ประเด็น เพราะการไม่จ่ายปันผลก็ทำให้ฐานทุนแข็งแรงขึ้นเช่นเดียวกัน (กำไรสะสมไม่ลดลงจากการจ่ายปันผลออกไป) เหตุผลเรื่องการประหยัดภาษีก็ไม่น่าจะใช่ด้วยเหตุผลเดียวกัน บางคนบอกว่า จ่ายปันผลเป็นหุ้นทำให้หุ้นในตลาดมีมากขึ้น โวลุ่มเทรดจะได้ดีขึ้น แต่ผมก็เห็นว่า วิธีนี้ช่วยได้น้อยมาก เว้นเสียแต่ว่าจะเป็นหุ้นที่มีราคาต่อหุ้นในกระดานสูงมากๆ จริงๆ เช่น 1, 000 บาทต่อหุ้น ซึ่งปกตินักลงทุนรายย่อยที่มีเงินน้อยจะซื้อไม่ได้เพราะต้องซื้ออย่างต่ำร้อยหุ้น เป็นเงิน 100, 000 บาท การเพิ่มจำนวนหุ้นทั้งหมดด้วยการจ่ายปันผลเป็นหุ้นช่วยทำให้ ราคาต่อหุ้นลดลง จึงทำให้นักลงทุนรายย่อยมีโอกาสซื้อได้มากขึ้น แต่ผมก็มองว่า นักลงทุนรายย่อยกลุ่มนี้มีเงินไม่มากนักเมื่อเทียบกับเงินทั้งหมดในตลาด ไม่น่าจะช่วยให้โวลุ่มเทรดของหุ้นเพิ่มได้เท่าไรนักด้วยวิธีนี้