248: ถอดรหัสบัฟเฟต

จุดเด่นของ วอเรน บัฟเฟต คือ คำสอนที่ฟังแล้วเข้าใจง่าย บางทีก็เป็นคำคมสั้นๆ คนเริ่มต้นลงทุนฟังแล้วไม่รู้สึกขยาด

แต่นั่นก็เป็นปัญหาด้วยเหมือนกัน เพราะ คำอธิบายที่สั้นมากทำให้ตีความได้มากมายหลายแบบ คำสอนของบัฟเฟตนั้นถือได้ว่า ถูกนำไปใช้อ้างถึงและตีความในสารพัดรูปแบบมากที่สุด

ผมเคยได้ยินคนตีความคำสอนของบัฟเฟตที่บอกว่า “อย่าขาดทุน” ว่าหมายความว่า ให้ cut loss ให้เร็ว ซึ่งเป็นตีความที่น่าตกใจอยู่เหมือนกันสำหรับผม  ไม่ได้บอกว่าผิดนะครับ ผมเองก็คงไม่กล้าออกมาฟันธงว่าจริงๆ แล้วหมายความว่าอย่างไร เพราะก็ยังไม่มีใครเคยไปถามบัฟเฟตว่า ตกลงคำว่าอย่าขาดทุนแปลว่าให้ cut loss เร็วจริงๆ หรือ ก็เลยไม่มีใครรู้ เพียงแต่อยากจะบอกว่า ทุกวันนี้คำสอนของบัฟเฟตถูกนำไปอธิบายให้เข้ากันได้กับแนวการลงทุนแทบทุกแนว จนเหมือนกับไม่ได้สอนอะไรเราเพิ่มเติม เพราะแนวไหนก็ใช้ได้

คำพูดอีกคำหนึ่งของบัฟเฟตที่ถูกนำมาอ้างถึงกันบ่อยคือ ” my favorite holding period is forever.” คำนี้คล้ายกับบอกว่า บัฟเฟตสอนบอกให้ซื้อหุ้นอะไรแล้วต้องถือไปตลอด (buy and hold)

แต่ที่จริงการนำคำสอนนี้มาใช้นั้นต้องระมัดระวังอย่างยิ่ง เพราะที่จริงแล้ว ประโยคเต็มๆ ที่บัฟเฟตพูดวลีนี้ไว้ต้องเป็น

when we own portions of outstanding businesses with outstanding managements,   our favorite holding period is forever.

ซึ่งเขาได้เขียนไว้ใน Chairman’s Letter to Shareholders of Berkshire Hathaway 1998  แต่เมื่อถูกนำมา quote ในที่ต่างๆ ภายหลัง ครึ่งแรกของประโยคมักจะหายไปเลย ที่จริงแล้ว บัฟเฟตซื้อแล้วไม่ขาย เฉพาะธุรกิจที่ยอดเยี่ยมมากๆ  (ธุรกิจ A+) ซึ่งมีอยู่ไม่ถึง 10 ตัวในพอร์ตของ Berkshire เท่านั้น และเป็นสัดส่วนที่มีนัยสำคัญในพอร์ต แต่โดยปกติแล้ว Berkshire มีการเทรดหุ้นทั่วๆ ไปเป็นจำนวนมากอยู่แทบตลอดเวลา หุ้นทั่วไปไม่ได้เข้าเกณฑ์ธุรกิจที่ยอดเยี่ยมในความหมายนี้ จึงไม่ได้ถือยาวมากๆ อย่างนั้น

แต่บางคนนำคำสอนนี้ชองบัฟเฟตมาใช้กับหุ้นทุกๆ ระดับคุณภาพ หรือบางคนจงใจเลือกเอามาอ้างเฉพาะเวลาที่ซื้อหุ้นไปแล้วตกแรงๆ ทำให้ต้องหาเหตุผลมาบอกตัวเองว่า ทำไมจึงกอดหุ้นเน่าๆ เอาไว้ เป็นแค่การเลือกเหตุผลที่เหมาะเพื่อมาอธิบายการใช้อารมณ์เท่านั้น

คำสอนอีกคำของบัฟเฟตที่ถูกอ้างถึงบ่อยก็คือ เขาบอกว่าถ้าหากหุ้นที่ถืออยู่มีราคาตกลงมากๆ สิ่งที่เขาจะทำก็คือเอาเงินมาซื้อเพิ่มให้มากขึ้นอีก นักลงทุนมักอ้างคำพูดนี้ของบัฟเฟตเวลาอยากซื้อหุ้นเฉลี่ยขาลงเพื่อถัวราคา แต่จากการสังเกตดูพฤติกรรมที่บัฟเฟตทำจริงๆ เวลาหุ้นที่เขาถึงอยู่ตกลงมากๆ นั้น ผมกลับไม่เคยพบว่า บัฟเฟตซื้อหุ้นเหล่านั้นเพิ่มอีก สิ่งที่เขาเลือกที่จะทำเสมอในสถานการณ์แบบนั้นคือ การไม่ทำอะไรเลย กล่าวคือ ไม่ขาย และก็ไม่ซื้อเพิ่มด้วย ถ้าหากบัฟเฟตถือคติยิ่งตกยิ่งซื้อจริงๆ เขาอาจจะหมดตัวไปกับ US Airway หรือ AIG ไปแล้ว ดังนั้น ผมอยากตั้งข้อสังเกตว่า คำสอนที่ว่าถ้าหุ้นตกลงมามากๆ ให้เอาเงินมาซื้อเพิ่มนั้น บัฟเฟตอาจเป็นเรื่องของใจมากกว่า ไม่ได้หมายถึงให้ปฏิบัติเช่นนั้นจริงๆ

สิ่งหนึ่งที่บัฟเฟตแตกต่างจากเบนจามิน แกรม อาจารย์ของเขาเป็นอย่างมากก็คือ แกรมเน้นซื้อหุ้นราคาถูกเป็นหลัก ส่วนคุณค่าของธุรกิจนั้น แกรมมองว่าเป็นเรื่องที่ทำนายได้ยาก จึงไม่ได้ให้ความสำคัญนัก ต่างกับ บัฟเฟต ที่ให้ความสำคัญกับคุณค่าทางธุรกิจก่อน ถ้าคุณค่าของธุรกิจไม่ดีพอ ก็คือตกไปตั้งแต่แรกเลย ไม่ต้องดูราคาหุ้น ถ้าคุณค่าของธุรกิจผ่าน จึงค่อย “รอ” ที่จะเข้าซื้อราคาที่เหมาะสมอีกที นั่นคือ บัฟเฟตสนใจแต่ธุรกิจที่มีคุณภาพเท่านั้น ส่วนจะซื้อหุ้นเหล่านั้นเมื่อไร ขึ้นอยู่กับราคา อันจะเห็นได้จากคำคมของบัฟเฟตอีกคำหนึ่งที่บอกว่า

It’s far better to buy a wonderful company at a fair price than a fair company at a wonderful price.

นั่นคือ คุณภาพต้องมาก่อนราคาเสมอ ซึ่งตรงนี้เป็นจุดที่ต่างจากเบนแกรมมากๆ และผมสังเกตว่า VI บ้านเราจะแตกต่างจากวอเรน บัฟเฟตมากตรงจุดนี้ด้วย  VI บ้านเราจะให้ความสำคัญกับราคาหุ้น (พีอีต่ำต้องมากๆ) ค่อนข้างมาก  ส่วนความแข็งแกร่งทางธุรกิจกลับเป็นประเด็นรองๆ VI บางคนชอบธุรกิจที่พื้นฐานไม่ดีเสียด้้วยซ้ำ เพราะมองว่า ถูกมาก ทำให้มี upside เยอะ บัฟเฟตนั้นซื้อหุ้นโคคาโคล่าที่พีอีสูงถึง 16 เท่า เนื่องจากเขามองว่ามันเป็นธุรกิจที่ยอดเยี่ยมจริงๆ

ส่วนที่แตกต่างกันระหว่างบัฟเฟตกับเบนจามินแกรมก่อให้เกิดความสับสนค่อนข้างมากในแนวทางที่เรียกว่า Value Investing เพราะเราเข้าใจว่าบัฟเฟตเป็น VI เบนจามินแกรมก็เป็น VI เพราะฉะนั้นวิธีลงทุนก็ต้องเหมือนกันสิ บางคนก็เลยนำแนวทางของทั้งสองกูรูมาผสมกัน ซึ่งเป็นเรื่องที่อันตรายอยู่เหมือนกัน เพราะวิธีการบางอย่างของบัฟเฟตอาจไม่เหมาะกับวิธีการของแกรม และคำพูดบางคำของแกรมก็อาจไม่เหมาะกับวิธีการแบบบัฟเฟตก็ได้ แต่คำว่า VI เหมือนกันก็ก่อให้เกิดความสับสนอยู่ไม่น้อย

ที่จริงแล้ว บัฟเฟต ยึดถือคำสอนของแกรมในเรื่องของทัศนคติที่ VI มีต่อตลาดเท่านั้น ได้แก่ แนวคิดเรื่อง Mr.Market, ซื้อหุ้นเหมือนซื้อธุรกิจจริงๆ และ Margin of Safety แต่บัฟเฟตไม่ได้คัดเลือกหุ้นด้วยวิธีการกรองด้วยอัตราส่วนทางการเงิน อย่างเช่น พีอี พีบี แบบแกรม และถ้าเป็นธุรกิจที่ยอดเยี่ยมจริงๆ บัฟเฟตจะถือยาวมากๆ แต่แกรมจะขายหุ้นเมื่อได้กำไรจากหุ้นตัวนั้นเกินเท่าตัวหรือเมื่อถือมานานเกินสองปีแล้ว แต่เกณฑ์ไหนจะถึงก่อนเสมอ ทั้งสองคนจึงมีส่วนที่เหมือนกันอยู่เรื่องทัศนคติ แต่วิธีการลงทุนนั้นแตกต่างกันมากเลยทีเดียว

บางคนบอกว่าเป็นวีไอต้องถือหุ้นเต็มพอร์ตลอดเวลา แต่บัฟเฟตเองไม่ได้ทำแบบนั้นเลย Berkshire ไม่ได้ถือหุ้นเต็มพอร์ตตลอดเวลา แต่มีตราสารหนี้เป็นสัดส่วนที่มีนัยสำคัญในพอร์ตเสมอ ทำให้เขามีเงินสดไว้รอช้อปปิ้งหุ้นได้ตลอดเวลาทุกครั้งที่ตลาดหุ้นเกิดวิกฤตใหญ่ และเมื่อวิกฤตผ่านไปแล้ว เขาก็มักจะค่อยๆ ทยอยปรับสัดส่วนหุ้นลงให้กลับมาเหมือนเดิมอีกครั้ง

นอกจากนี้ ยังมีการวิจัยที่พบด้วยว่า ความสำเร็จของบัฟเฟตนั้นมีส่วนสำคัญส่วนหนึ่งเลยที่เกิดจากการที่เขาทำธุรกิจประกันภัย ทำให้มีเม็ดเงินใหม่ๆ เข้ามาในบริษัทตลอดเวลา เขาจึงเป็นคนที่มีเงินสดมาซื้อหุ้นได้เสมอเมื่อใดที่ตลาดหุ้นพัง ซึ่งต่างกับนักลงทุนทั่วไปที่เมื่อลงทุนเต็มพอร์ตแล้ว หากเกิดวิกฤตขึ้นก็จะไม่เหลือเงินที่จะมาช้อนซื้อหุ้นในช่วงเวลาที่น่าซื้อที่สุดได้เลย