228: ทีวีดาวเทียม

ข้อดีของทีวีดาวเทียมคือกระจายสัญญาณลงมาจากดาวเทียม ทำให้ไม่ต้องวางระบบโครงสร้างพื้นฐานบนพื้นดิน จึงเป็นการลงทุนต่ำกว่า และยังทำให้ครอบคลุมพื้นที่ทั่วประเทศได้ง่ายกว่าด้วย แต่อาจมีข้อเสียบ้างเรื่องสัญญาณขาดหายในช่วงที่ฝนตกหนัก ซึ่ง

ก็ไม่ได้เป็นปัญหาที่ใหญ่มากนักหากเทียบกับข้อดี

ข้อดีที่สำคัญอีกอย่างคือ ไม่มีค่ารายเดือน จ่ายก้อนแรกครั้งเดียว ทำให้ทีวีดาวเทียมได้รับความนิยมอย่างรวดเร็ว ยังไม่นับการที่่ช่วยให้ดูฟรีทีวีได้ชัดขึ้นด้วย (แต่ก็ยังมีคนอีกจำนวนไม่น้อยที่ไม่ติดจาน เพราะเข้าใจว่ามีค่ารายเดือน) แต่ปัญหาก็คือ ผู้ผลิตรายการมีแหล่งรายได้น้อย ในขณะที่จำนวนช่องก็มีเยอะมากจนสร้างฐานลูกค้าของแต่ละช่องค่อนข้างเล็ก ทำให้งบการผลิตรายการต้องน้อยตาม รายการเลยไม่ค่อยมีคุณภาพ หรือต้องมีโฆษณาแอบแฝงเยอะ

กสทช. กำหนดให้ทีวีดาวเทียมมีโฆษณาได้ไม่เกินชั่วโมงละห้านาที ปัจจุบันช่องที่มีเรดติ้งดีอันดับต้นๆ เก็บค่าโฆษณาได้ 3, 000 – 15, 000 ต่อนาที แต่ก็มีอยู่ไม่กี่ช่องเท่านั้น ที่เหลือส่วนใหญ่เก็บได้แค่ 500-2, 000 บาท ซึ่งต่ำมากเมื่อเทียบกับฟรีทีวี (น้อยกว่าอย่างน้อย 10 เท่า) ในขณะที่ แต่ละช่องเองมีต้นทุนค่าเช่าช่องสัญญาณที่ต้องจ่ายเจ้าของดาวเทียมเป็นค่่าใช้จ่ายแน่นอนในอัตรา 500, 000 ต่อเดือน ช่องที่มีกำไรจริงๆ จึงมีแค่ไม่กี่ช่อง(ตัวอย่างเช่น ช่องบันเทิงของอาร์เอส 2-3 ช่อง หรือช่องของ WORK เป็นต้น ส่วนแกรมมี่นั่นเข้าใจว่าช่องส่วนใหญ่ยังขาดทุนอยู่) หลายๆ บริษัทกำลังดิ้นหาแหล่งรายได้ใหม่เพิ่มเติม เช่น การนำระบบ Pay TV มาเป็นบริการเสริม เป็นต้น

จานดาวเทียมที่มีอยู่ในเวลานี้แบ่งออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ พวกแรกคือจานดำใหญ่ๆ (C band) ที่มี PSI เป็นเจ้าตลาด และมีคู่แข่งอีกเยอะแยะมากมาย เช่น Infosat, Thaisat, Ideaset เป็นต้น เชื่อว่าน่าจะมีอยู่ประมาณ 7-8 ล้านจานในประเทศไทย เพราะมีมานานมากแล้ว

ส่วนประเภทที่สองคือจานเล็ก (KU Band) มีเจ้าตลาด 2 เจ้าใหญ่คือ ทรู (จานแดง) ประมาณ 2 ล้านจาน ฐานลูกค้าอยู่ในกทม.เยอะ และ DTV (จานเหลือง) ของไทยคม ฐานลูกค้าอยู่ในต่างจังหวัดมากกว่า อีกประมาณ 1 ล้านจาน โดยที่จานแดงของทรูนั้นสามารถรับชมเคเบิลทีวีของทรูได้ด้วยหากเสียเงินค่าสมาชิกรายเดือน

เมื่อปีที่แล้วมีผู้ผลิตรายการเจ้าใหญ่กระโดดเข้ามาแย่งชิงตลาดฮาร์ดแวร์เพิ่มขึ้นโดยให้ครัวเรือนใช้จานเดิมที่มีอยู่แล้วได้ แต่ซื้อกล่องถอดรหัสมาติดเพิ่มเติมเข้าไป เพื่อให้สามารถดูช่องพิเศษเพิ่มเติมได้ ได้แก่ กล่อง GMM Z ของแกรมมี่ และ RS Sunbox ของ RS (ถ้าต้องใช้จานใหม่ด้วยคงไม่มีใครเอาแล้ว เพราะรกหลังคาไปหมด) ซึ่งทั้งสองค่ายก็เปิดเกมรุกซื้อส่วนแบ่งตลาดแบบฉับพลันด้วยการบีบคอคนดูฟุตบอลยูโรโดยแกรมมี่ ซึ่งขายไปได้ 1.2 ล้านกล่อง และ ลาลีก้า โดยอาร์เอส ซึ่งเป็นการซื้อลูกค้าด้วยเงินจำนวนไม่น้อย และหวังจะเอาทุนคืนในระยะยาวจากการที่ได้ฐานลูกค้าเพิ่ม จนกลายไปเป็นดราม่าจอดำเมื่อปีที่แล้ว

ข้อดีของกล่องคือใช้ได้กับจานของทุกค่าย ทำให้ไปๆ มาๆ เจ้าของจานเองก็ต้องดิ้นแข่งด้วยการจับมือกันเองเพื่อให้ได้ฐานลูกค้าที่กว้างขึ้นเช่นกัน ทรูหันไปจับกับ PSI โดยส่งสัญญาณช่องจานแดงของตัวเองไปออกจาน PSI เพื่อให้คนที่มีจาน PSI ดูได้ด้วยการเพิ่มกล่องเข้าไป (PSI True TV) ส่วน DTV ก็ทำเช่นเดียวกันด้วย (PSI OK) เพราะในเมื่อต้นทุนค่าผลิตรายการเท่าเดิม ทุกค่ายก็ย่อมอยากให้รายการที่ผลิตออกมาเข้าถึงผู้ชมได้มากช่องทางที่สุดเท่าที่จะมากได้ สุดท้ายแล้วดูเหมือนเกมนี้จะทำให้ทุกบ้านดูได้ทุกช่องเหมือนกันหมดในที่สุด ซึ่งน่าจะเป็นการแข่งขันที่ผู้บริโภคเป็นฝ่ายได้ประโยชน์ แต่เป็นประโยชน์ในแง่ปริมาณเท่านั้น (ช่องเยอะ) ไม่่ใช่คุณภาพรายการ

เชื่อว่าที่สุดแล้วแต่ละค่ายก็คงต้องกลับมาแข่งกันที่คอนเทนต์เพื่อแย่งคนดูกันอีกอยู่ดี เพราะถ้าทุกบ้านดูได้ทุกช่องเหมือนกันหมดแล้วใครคุมฮาร์ดแวร์ก็จะไม่ได้เปรียบอะไร ซึ่งโดยส่วนตัวแล้ว ผมก็ยังมองว่าปัญหาใหญ่ของทีวีดาวเทียมก็ยังเป็นเรื่องเดิมคือ การมีช่องที่มากเกินไป ทำให้แต่ละช่องสร้างฐานคนดูได้ยาก ไม่คุ้มที่จะผลิตรายการคุณภาพสูงๆ เมื่อรายการมีคุณภาพไม่พอ ก็ไม่ติดตลาด กลายเป็นปัญหาที่วกกลับมาเป็นงูกินหาง

คนที่ได้ประโยชน์จริงๆ น่าจะเป็นเจ้าของดาวเทียมที่มีคนมาเช่าช่องสัญญาณมากขึ้น และพวกสโมสรฟุตบอลที่มีช่องทีวีมาแย่งกันประมูลสิทธิ์เพื่อนำมาใช้เป็นตัวดึงดูดความสนใจจากลูกค้า

จาน PSI : (215 ช่อง)

ช่องจานแดง (ดูฟรี 60 ช่อง) : http://www.truevisionstv.com/package.aspx?id=13

ช่องจานเหลือง (ดูฟรี 50 ช่อง) : http://www.dtvthai.com/chanel.php

กล่อง Z (5 ช่อง) : http://www.gmmz.tv/

กล่อง RS Sun box (5 ช่อง) : http://www.rssunbox.com/real/satellite.php?p=4