Debt Cycle

ตลาดหุ้นโดยรวมนั้นอาจจะผันผวนไปตามวัฏจักรเศรษฐกิจของประเทศ ซึ่งเราอาจจะมองว่าขึ้นอยู่กับความผันผวนของกำลังซื้อ ยอดส่งออก การใช้จ่ายภาครัฐ ฯลฯ แต่ยังมีอีกปัจจัยหนึ่งที่มีผลต่อวัฏจักรเศรษฐกิจไม่น้อยเลย หรืออาจจะมากกว่าปัจจัยที่กล่าวมาเสียด้วยซ้ำ นั่นคือ 

วัฎจักรของการปล่อยสินเชื่อ (Debt Cycle)

ในระยะสั้น อัตราการปล่อยสินเชื่อของระบบธนาคารพาณิชย์จะส่งผลต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจเป็นอย่างยิ่ง ถ้าธนาคารใจดีปล่อยสินเชื่อออกมามากๆ เพราะตัวเองก็อยากเติบโตเหมือนกัน ก็จะมีเม็ดเงินไหลเข้าระบบเศรษฐกิจมาก เพราะคนทำการค้ากู้เงินง่าย ก็กู้มาลงทุนกันใหญ่ เศรษฐกิจก็เติบโตสูง เพราะมีคนเอาเงินกู้มาซื้อของเต็มไปหมด ถ้าโดยศักยภาพแท้ๆ ของภาพเศรษฐกิจจริง เศรษฐกิจอาจจะโตได้ 1x หน่วย แต่มีการปล่อยสินเชื่อให้คนเอาเงินไปซื้อของมากขึ้นด้วย เศรษฐกิจก็อาจจะโตได้ถึง 2x หรือ 3x หน่วย เรียกได้ว่า สินเชื่อเป็นตัวคูณที่ทำให้ภาพเศรษฐกิจจริงยิ่งโตได้เกินศักยภาพ (แต่ทั้งนี้ช่วยได้ในระยะสั้นเท่านั้น ระยะยาวเศรษฐกิจก็ยังต้องเติบโตเท่ากับศักยภาพของมันเท่านั้น)

ตรงกันข้าม หากธนาคารพบว่าสินเชื่อที่เพิ่งปล่อยไปเยอะ เริ่มกลายเป็นหนี้เสีย ธนาคารก็ต้องรีบหยุดรูรั่วในฐานะการเงินของตัวเองด้วยการเบรคการปล่อยสินเชื่อ เงินที่เคยคล่อง ก็เริ่มฝืด คราวนี้ถ้าเศรษฐกิจเริ่มชะลอตัวลง แทนที่จะชะลอที่ 1x ก็จะชะลอที่ 2x หรือ 3x ด้วย เพราะว่ามีธนาคารช่วยเบรคให้แรงขึ้นด้วยการทำให้สภาพคล่องของคนทำธุรกิจฝืดไปหมดจากการลดการปล่อยสินเชื่อ

อาจกล่าวได้ว่า การปล่อยสินเชื่อ มีส่วนสำคัญที่ทำให้วัฏจักรเศรษฐกิจมีความรุนแรงยิ่งขึ้น

แต่นอกจาก Debt Cycle จะส่งผลต่อเศรษฐกิจแล้วสะท้อนมายังตลาดหุ้นทางอ้อมอ ตัว Debt Cycle เองก็ยังส่งผลต่อตลาดหุ้นโดยตรงอีกทางหนึ่งด้วย เพราะเวลาที่ตลาดการเงินฝืดเคือง มันก็กระทบไปถึง โบรกเกอร์ และตลาดตราสารหนี้ด้วย ทุกคนแย่งสภาพคล่องกันเพราะธนาคารไม่ปล่อยเงินกู้ ก็มาแย่งเงินกันในตลาดอื่นๆ โบรกเกอร์เองก็หาเงินกู้มาปล่อยมาร์จิ้นให้นักลงทุนได้น้อยลง และต้องระมัดระวังตัวเองมากขึ้นด้วย ทำให้นักลงทุนกลุ่มที่เล่นมาร์จิ้นเป็นหลักมีสภาพคล่องน้อยลง ก็เอาเงินมาซื้อหุ้นน้อยลง บางคนโดนฟอสเซลอีก ก็ยิ่งเป็นการซ้ำเติมตลาดหุ้นที่แย่ลงเพราะเศรษฐกิจอยู่แล้วให้ตกหนักลงอีก จาก 2x กลายเป็น 4x หรือ 6x ด้วย

Debt Cycle จึงมีผลต่อตลาดหุ้นมากเสียยิ่งกว่า Business Cycle เสียอีก (พวก Austrian Economists เชื่อว่า Debt Cycle สำคัญที่สุด เป็นต้นเหตุของวัฏจักรทั้งหมดเลยด้วยซ้ำ)

ตลาดหุ้นบ้านเรานั้น Debt Cycle มีผลอย่างมาก อย่างแรกเลย ในประเทศด้วยกันเอง ขาใหญ่บ้านเราเล่นมาร์จิ้นกันเยอะมาก ถ้าโบรกปล่อยเงินให้ขาใหญ่มากขึ้น ขาใหญ่ก็มีเงินมาลากหุ้น เพื่อช่วยปลุกให้ทุกคนมองโลกในแง่ดี ตลาดหุ้นก็ขึ้นไปเรื่อยๆ แต่พอโบรกเกอร์ปล่อยมาร์จิ้นลดลง ขาใหญ่ก็ต้องรีบ deleverage ตัวเอง เพื่อป้องกันความเสี่ยง ต้องลด position ลงแบบมีนัยสำคัญ ก็พาให้หุ้นลากลงอย่างรุนแรง

ประการที่สอง Debt Cycle ที่มาจากตลาดการเงินของโลกนั้น ก็ส่งผลต่อตลาดหุ้นไทยอย่างมาก เมื่อ Fed ทำ QE หรือลดดอกเบี้ย ตลาดเงินดอลล่าร์ในตลาดโลกก็คล่องตัว พวก Hedge Fund ต่างๆ ซึ่งใช้เงินกู้ในการซื้อหุ้นเป็นหลัก ก็หาแหล่งเงินทุนได้ง่ายขึ้น ก็หอบเงินกู้มาซื้อตลาดหุ้นไทยอย่างมากมาย พอ Fed ลด QE หรือขึ้นดอกเบี้ย ต่อให้เศรษฐกิจไทยไม่ได้มีปัญหาอะไร แต่เป็นเพราะ Fund เหล่านี้จำเป็นต้องรีบคืนเงินที่กู้มาเล่น เพราะกู้มาเป็นส่วนใหญ่และตลาดเงินดอลล่าร์เริ่มตึงตัว รวมทั้งลูกค้าของ Fund เองเงินก็ตึง ต้องดึงเงินกลับเหมือนกัน ก็จำเป็นต้องขายหุ้นไทยจำนวนมหาศาล โดยไม่เกี่ยวกับภาวะเศรษฐกิจไทย เพราะว่าไม่ใช่เหตุผลที่ต้องขาย แต่ต้องขายเพราะต้องลด debt level ของตัวเอง บางคนอธิบายว่า พวกฝรั่ง Panic แต่จริงๆ แล้วเขาไม่ได้ Panic แต่เขาจำเป็นต้องคืนเงินกู้ เพื่อลดความเสี่ยงของตัวเอง

บางคนเชื่อว่า เมื่อเงินไหลออกจากตลาดหุ้นสุดท้ายแล้วก็จะต้องกลับมา เพราะเงินไม่หายไปไหน (ทำนองเดียวกันกับสสารไม่หายไปจากโลก) แต่ที่จริงแล้ว การเพิ่มหรือลดดอกเบี้ยของเฟด นั้นสามารถทำให้ปริมาณเงินทั้งหมดในระบบเพิ่มหรือลดได้ หรือพูดง่ายๆ ก็คือ ปริมาณเงินในระบบสามารถยืดหรือหดได้ เพราะอัตราดอกเบี้ยนโยบายส่งผลต่อความเต็มใจที่จะปล่อยสินเชื่อของสถาบันการเงินทั้งระบบ และการปล่อยสินเชื่อนั้นทำให้ปริมาณเงิน (M2) ในระบบเศรษฐกิจเพิ่มหรือลดลงด้วย (ทั้งที่ ฐานเงิน หรือ M1 ไม่ได้เพิ่มขึ้นก็ตาม) สภาพคล่องของตลาดเงินดอลล่าร์จึงไม่ได้ทำให้เงินไหลไปไหลมาเท่านั้น แต่ยังทำให้เงินส่วนหนึ่งหายไปจากระบบได้ด้วย

โดยส่วนตัวแล้ว ผมถือว่า สภาพคล่องในตลาดเงินนั้นส่งอิทธิพลต่อตลาดหุ้นมากกว่าตัวเลข GDP มากมายนัก